Tym terminem określamy rycie ornamentów, napisów lub innych elementów zdobniczych przy pomocy sztychli grawerskich - niewielkich stalowych dłut oprawionych w rękojeści w kształcie grzybka (tzw. hefle).
Sztychle mają różne kształty, dzięki czemu pozwalają na rycie linii o różnych profilach. Jako podkładu przy grawerowaniu używa się skórzanej poduszki wypełnionej piaskiem, smoły repuserskiej lub kuli grawerskiej.
Rytownicy zajmują się wykonywaniem większych obiektów np. tablic. Ich sztychle różnią się długością ostrza roboczego i kształtem heftu ze względu na inny sposób trzymania i operowania tymi narzędziami.
Do grawerowania służą wykonane ze stali rylce- sztychle grawerskie zaopatrzone w uchwyty. Zastosowanie sztychli o różnych profilach umożliwia uzyskanie zróżnicowanej struktury i ułożenia rowków we wcześniej zaplanowany wzór. Wygrawerowany metodą skrawania ornament może pozostać w kolorze podłoża- odcinając się od niego delikatną grą świateł i cieni lub zostać wypełniony odpowiednim materiałem np. niello dając w efekcie wyrazisty i barwny wzór.
Najstarszym znanym aktualnie przykładem zastosowania grawerunku dla ozdoby sprzętu codziennego użytku są pokryte rytami pojemniki na wodę ze strusich jaj. Znalezione zostały w Diepkloof Shelter Rock w Republice Południowej Afryki a ich wiek określa się na 60 000 lat. Liczne rysunki na ścianach jaskiń w tym również europejskich wykonane przez ludzi pierwotnych to również przykłady pierwotnego grawerstwa. Rytowano też na kościach upolowanych zwierząt. Odległej przeszłości sięga sztuka rzeźbienia i rytowania reliefów w kamieniach szlachetnych i półszlachetnych-gliptyka. Obrobione w ten sposób kamienie noszą nazwę gemm. W starożytnej kulturze sumeryckiej i hetyckiej ok. 3000 lat p.Ch. wykonywano grawerowane „pieczęcie”. Były to ozdoby z kamieni szlachetnych takich jak steatyt czy lapis lazuri mające również zastosowanie praktyczne.
Narzędzia stosowane w grawerstwie niewiele zmieniły się na przestrzeni dziejów chociaż od XVII wieku rozpoczęła się mechanizacja niektórych czynności. Najprostszym i najstarszym z nich był krzemienny rylec, który pojawił się w okresie górnego neolitu. Charakteryzował się wąskim ostrzem w formie kąta dwuściennego. Ze względu na ukształtowanie ostrza powstały z czasem rylce: klinowate, łamańce, węgłowe, jedynaki. Dały one początek szerokiej gamie sztychli grawerskich służących do dziś do grawerowania ręcznego. Znanym od dawna narzędziem grawerskim jest kula grawerska, swego rodzaju obrotowe imadło służące do mocowania obrabianego przedmiotu. W XVII wieku do grawerowania szkła zastosowano tarczę obrotową umożliwiającą cięcie płytkich wzorów delikatnego ornamentu. W roku 1603 skonstruowano we Włoszech pantograf ( gr. pantos-wszystek, grapho-rysuję) przyrząd do powiększania lub zmniejszania danego rysunku z dużą dokładnością w określonej skali.
Pantograf znalazł bardzo szybko zastosowanie również w grawerstwie. Najważniejszym elementem jego konstrukcji jest rylec zakończony diamentem umieszczony na jednym końcu ramienia . Na drugim końcu znajduje się metalowy wałek, który prowadzi się wewnątrz szablonu. Rylec żłobi tekst na przedmiocie w określonej wcześniej skali. We współczesnych pantografach diamentowy rylec zastąpiony jest wirującym frezem napędzanym przez silnik elektryczny.
W drugiej połowie XX wieku wraz z rozwojem techniki grawerstwo podzieliło się na grawerstwo zdobnicze oraz przemysłowe. Grawerstwo przemysłowe rozwinęło się w związku z powstaniem maszyn CNC (Computerizet Numerical Control). Układ sterowania numerycznego takiego urządzenia wyposażonego w mikrokomputer można dowolnie interaktywnie zaprogramować. Za pomocą tych urządzeń wytwarza się narzędzia dla wielu gałęzi przemysłu, bowiem obróbka CNC pozwala na szybkie, precyzyjne i powtarzalne wykonywanie bardzo skomplikowanych kształtów.
W grawerstwie zdobniczym wykorzystuje się natomiast lasery grawerskie.
Lasery grawerskie dzielimy na dwie grupy ze względu na źródło promieniowania. Pierwszą grupę stanowią urządzenia, w których źródłem promieniowania jest ciało stałe. Wytwarzają one wiązkę o długości fali od 810nm do 1064nm i służą głównie do znakowania metali. W tego typu urządzeniach o obudowie otwartej głowica jest na ogół nieruchoma a promień lasera za pomocą precyzyjnego układu luster jest kierowany w odpowiednie miejsce pola roboczego. Lustra w tych laserach sterowane są galwanoskanerami co umożliwia bardzo szybką i precyzyjną pracę. Stosowane są głównie w przemyśle z reguły służąc do wielkonakładowego znakowania np. kodów kreskowych. W reklamie stosowane są do grawerowania metalowych tablic informacyjnych. Do tego typu urządzeń zaliczamy laser neodymowy
Drugą grupę stanowią urządzenia w których źródłem promieniowania jest mieszanina gazów. Wśród nich najbardziej popularne są lasery na dwutlenek węgla. Wytwarzają one wiązkę o długości fali 10600nm dzięki czemu możliwe jest grawerowanie na bardzo szerokiej gamie materiałów z wyjątkiem metali. Długość fali tych laserów nie jest bowiem absorbowana przez atomy metali. Lasery CO2 mają najczęściej budowę ploterową. Nad stołem roboczym w płaszczyźnie XY znajduje się ruchoma głowica emitująca wiązkę laserową pod kątem prostym. Znajdują one zastosowanie w przemyśle ale przede wszystkim w usługach począwszy od wyrobu pieczątek przez zdobienie przedmiotów szklanych i ceramicznych do wytwarzania tablic informacyjnych i reklamowych.
Kolejną wykorzystywaną współcześnie metodą do grawerowania na metalach szczególnie wszelkich gadżetów reklamowych jest druk impaktowy. Jest to metoda uderzeniowa polegająca na wykuwaniu obrazu w metalu za pomocą wybijaka zakończonego diamentem. Automatyczna detekcja powierzchni, silne uderzenie o zróżnicowanej sile pozwala na dokładne odwzorowanie zarówno delikatnych przejść tonalnych jak też miejsc o dużym kontraście. Umożliwia to naniesienie na powierzchnię metalu zdjęć o doskonałej rozdzielczości. Oprócz doskonałego grawerunku odcieni, druku line art możliwe jest drukowanie tekstu na takich materiałach jak złoto, srebro, mosiądz a nawet stal nierdzewna i tytan.
Pomimo bardzo dynamicznego rozwoju techniki przypadającego na ostatnich kilkanaście lat nadal jest w użyciu cały wachlarz technik tradycyjnych.
Rylec grawerski, kula grawerska i skupienie wykonującego rysunek stwarzają atmosferę tajemniczości i magii która od zawsze gości w małych pracowniach grawerskich i jubilerskich.
Ręcznie wykonany rysunek czy napis jest niepowtarzalny i pomimo możliwości wystąpienia nieznacznych błędów i odchyłów od zamierzonego planu ma w sobie urok, którego brak grawerunkom maszynowym.
Zakładając na rękę pierścionek czy sygnet, widzimy owoc pracy ręki człowieka, który często całe swoje życie poświęcił temu abyśmy swoje oko mogli cieszyć ozdobami wykonanymi w Jego pracowni.
Source: Knobloch - Złotnictwo
Zastawniak - Złotnictwo i probiernictwo
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz